“Çörək gündəlik qida rasionumuzun əsas hissəsini təşkil edir. Həm də tam buğda unu, tam çovdar unu enerji, karbohidrat, lif, vitamin və minerallar baxımından zəngin bir qidadır. Lakin sağlam və balanslı qidalanma baxımından çörək istehlakı ilə bağlı bəzi məqamlara diqqət etməliyik. Çörəyin düzgün miqdarda və keyfiyyətdə istehlak etmək sağlamlıq baxımından faydalıdır və orqanizmin optimal fəaliyyətini təmin etməyə kömək edir”.
Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında Təhlükəsiz qida tədqiqatçısı Asim Vəliyev deyib. Onun sözlərinə görə, çörək karbohidratlarla zəngin olduğundan orqanizm üçün əsas enerji mənbəyidir: “O, xüsusən beyin və əzələlər üçün vacib olan qlükozanı təmin edir. Çörəyin tərkibində olan karbohidratlar enerji verən əsas mənbələrdir və gündəlik kalori ehtiyacının 45-65%-ni təmin etməlidir. Liflər qan şəkərinin tənzimlənməsinə və mədə-bağırsaq sisteminin sağlam fəaliyyətinə kömək edir. Proteinlər həzm sisteminin funksiyasını tənzimləyir və toxluq hissini artırır. B qrup vitaminləri (tiamin, riboflavin, niasin və folat) və dəmir, sink kimi minerallar baxımından zəngindir. Bu komponentlərin hər biri çörəyin növündən və unun emal formasından asılı olaraq fərqli miqdarlarda olur. Tam taxıl çörəyi, ağ çörəyə nisbətən daha çox lif və vitamin ehtiva edir”.
Asim Vəliyev sözlərinə belə davam edib: “Çörəyin miqdarını müəyyən edərkən insanın yaşı, cinsi, fiziki aktivlik səviyyəsi, çəkisi və sağlamlıq vəziyyəti kimi amilləri nəzərə almaq vacibdir. Yetkin insanlar üçün gündəlik orta hesabla 3-6 dilim çörək məsləhət görülür. Bu miqdar, qidalanma piramidası prinsiplərinə uyğun olaraq ümumi qida qəbulu ilə balanslaşdırılmalıdır. Az hərəkətli insanlar üçün 2-4 dilim tövsiyə olunur . Az fiziki aktiv insanların enerji ehtiyacı daha azdır və artıq çörək qəbulu çəkisinin artmasına səbəb ola bilər. Aktiv həyat tərzi olan və idmanla məşğul olanlar üçün 5-7 dilim tövsiyə olunur . Bu qrup insanlar daha çox enerji sərf edir, buna görə də karbohidrat və protein ehtiyacı yüksək olur. Çörəkdən gələn enerjinin digər qida qrupları (tərəvəz, meyvə, zülal) ilə uyğun şəkildə paylanması önəmlidir. Məsələn, bir dilim tam buğda çörəyi təxminən 80 kalori, 15 qram karbohidrat və 2-3 qram protein verir. Bu miqdar digər karbohidrat mənbələrindən gələn enerjinin miqdarı ilə balanslaşdırılmalıdır.
Çörəyin növü sağlamlıq üzərində müxtəlif təsirlər göstərə bilər. Ağ çörək yüksək qlisemik indeksə malik olduğu üçün qan şəkərinin ani olaraq yüksəlməsinə səbəb çıxara bilər. Bu isə uzun müddət ərzində diabet və piylənmə riskini artırır. Digər tərəfdən tam taxıl çörəyi lif və zülal miqdarı yüksək olduğundan daha yavaş həzm olunur və toxluq hissini uzun müddət qoruyur. Tam buğda, çovdar, yulaf çörəkləri bağırsaqların sağlamlığı üçün faydalıdır. Çörək seçərkən bəzi məqamlara diqqət etməliyik. Tərkibində ilk sırada “tam buğda unu”, “çovdar unu” kimi ifadələrin olub-olmadığına diqqət yetirməliyik. Bu ifadələr çörəyin tərkibindəki taxılın tam halda istifadə edildiyini göstərir. Az şəkər və duz tərkibli çörəklər seçilməlidir. Çox şəkər və duz qəbul etmək hipertoniya və ürək-damar xəstəlikləri riskini artıra bilər. Tərkibində konservant, boyalar və ya dadlandırıcılar olan çörəklərdən uzaq durmalıyıq.
Çörəyi çox miqdarda istehlak etmək çəkimizin artmasına, qan şəkərinin yüksəlməsinə və həzm problemlərinə səbəb ola bilər. Xüsusilə də aşağı keyfiyyətli, emal olunmuş unlardan hazırlanan çörəklər qan şəkərini tez yüksəldərək insulin müqavimətini artırır. Gündəlik çörək istehlakını tənzimləmək üçün balanslı qidalanma rejiminə riayət etmək lazımdır. Əgər çörəkdən gələn kalorilər digər karbohidrat mənbələrindən gələn kalorilərlə balanslaşdırılmasa, artıq çəki problemi ortaya çıxa bilər. Həmçinin tam taxıl çörəklərinə üstünlük verilməli, emal olunmuş və ya ağ çörəklərin qəbulu azaldılmalıdır”.
~ Abbaszadə Fidan
